Oudste fotocollectie toont historische beelden van Antwerpen

• Nieuw fotoboek toont voor het eerst hoe het 19e eeuwse hart van Antwerpen eruit zag, vooraleer het definitief werd afgebroken om de Schelde uit te breiden.

• Sommige foto’s zijn meer dan 150 jaar oud, wat het meteen tot één van de oudste fotocollecties van Antwerpen maakt. Dankzij de goede bewaring van een aantal privé-verzamelaars zijn ze in uitzonderlijke kwaliteit te zien.

• Het boek is het eerste in een drieluik dat meer dan 100 jaar Antwerpse geschiedenis in beeld brengt. De Antwerpse stadsfotograaf Karin Borghouts zal met haar hedendaagse foto’s het contrast met vroeger nog versterken.

Voor het eerst wordt één van de oudste fotocollecties van Antwerpen aan het grote publiek voorgesteld. Het gaat om haarscherpe foto’s uit de tweede helft van de 19e eeuw, sommige meer dan 150 jaar oud. De foto’s tonen heel wat historische gebouwen uit het hart van Antwerpen die vandaag volledig verdwenen zijn door de uitbreiding van de Schelde en de haven. De foto’s werden gebundeld in een boek dat de naam ‘Antwerpen Verloren Stad’ kreeg en wordt op zondag 9 oktober voorgesteld in de Antwerpse kunstgalerie De Rossaert.

Op het einde van de 19e eeuw was Antwerpen goed op weg om een wereldhaven te worden, onder meer dankzij de Industriële Revolutie. Maar dan moest de Schelde rechtgetrokken - en zeker 200 meter verbreed - worden. Het resultaat was dat het middeleeuwse hart van Antwerpen bijna volledig van de kaart geveegd werd. Gelukkig wisten elf fotografen - de eerste beroepsfotografen uit die tijd - dit verloren stuk Antwerpen vast te leggen op de harde plaat. Amper 25 jaar na het ontstaan van de fotografie maakten ze zeer kwaliteitsvolle beelden van het verloren stadsdeel rond Het Steen, het huidige Eilandje en de Scheldekaaien.

De historische foto’s worden nu voor het eerst gebundeld en in hoge resolutie uitgegeven in een fotoboek van 400 bladzijden. Het hele najaar lang zijn de meest opvallende foto’s ook te bezichtigen tijdens een fototentoonstelling. Initiatiefnemer is kunstverzamelaar, expert en curator Ronny Van De Velde, die intussen al 25 jaar tentoonstellingen organiseert. Op z’n palmares staan onder meer eerdere exposities van werken van Marcel Duchamp, James Ensor en René Magritte.

“De foto’s van Antwerpen Verloren Stad zijn van uitzonderlijke waarde, onder meer omdat ze al die jaren zo goed bewaard zijn gebleven. Maar nog meer dan de kwalitatieve waarde speelt ook de historische waarde. Op deze beelden worden delen van de Metropool getoond die er vandaag eenvoudigweg niet meer zijn. Je kan straten, gebouwen en pleinen van Antwerpen zien die misschien voor het eerst en het laatst gefotografeerd zijn geweest vooraleer ze werden afgebroken.”

Ronny Van De Velde, curator

Hanzehuis vs. het MAS

De meest opvallende beelden uit de collectie zijn die waarop onder andere het Hanzehuis - het vroegere handelshuis dat plaats heeft geruimd voor het MAS - te zien is, net zoals het oorspronkelijke gebouw van de Handelsbeurs dat vijf jaar na de foto in vlammen opging. Al even opmerkelijk zijn de beelden van het volledig verdwenen Sint-Walburgisplein en van de oude directeurswoning van de Zoo van Antwerpen.

“Iedereen spreekt vandaag over het Museum aan de Stroom, maar bijna niemand heeft ooit een foto gezien van het Hanzehuis, dat dubbel zo groot was als het MAS en hét symbool van de welvaart in het 16e-eeuwse Antwerpen. We zijn ontzettend blij om dat aan het grote publiek te kunnen tonen. Daarnaast dateert één van de foto’s nog uit 1853, wat meteen één van de oudste foto’s van Antwerpen ooit is. Het gaat om een foto van de Handelsbeurs, die enkele jaren nadat de foto werd gemaakt in de vlammen opging.”

Ronny Van De Velde, curator

De foto’s zijn afkomstig van verschillende privé-verzamelaars. Eén van hen is kunstverzamelaar Philippe Janssens, die als Antwerps projectontwikkelaar (Immpact) heel bewust bezig is met het vastleggen van het verleden van de Scheldestad.

“Als projectontwikkelaar ben ik elke dag bezig met stadsontwikkeling en creëren we voornamelijk nieuwe gebouwen. Maar als Antwerpenaar, én kunstverzamelaar, vind ik het minstens even belangrijk dat er toch nog iets bewaard blijft van die Antwerpse landmarks die in de loop van de geschiedenis uit het straatbeeld verdwijnen. Zo bewaar je niet alleen een stuk erfgoed, maar bewaar je ook een stukje Antwerps sentiment.”  

Philippe Janssens, kunstverzamelaar en Antwerps projectontwikkelaar

Tentoonstelling

Het fotoboek ‘Antwerpen Verloren Stad 1860-1880’, uitgegeven bij Uitgeverij Ludion, is de eerste in een drieluik dat in totaal meer dan honderd jaar geschiedenis van Antwerpen zal omvatten. Om het contrast met het verleden nog duidelijker te maken, werd ook de Antwerpse stadsfotograaf Karin Borghouts ingeschakeld, die actuele beelden maakte van de straten en pleinen die op de historische beelden te zien zijn. Zij bundelt haar foto’s in een tweede fotoboek ‘Antwerpen Stad Verbeeld’. 

De twee fotoboeken worden officieel voorgesteld op zondag 9 oktober en zijn te koop in elke boekhandel. Voor wie de foto’s liever gaat bezichtigen, is er van 13 oktober tot en met 4 december de tentoonstelling in kunstgalerie De Rossaert.

Voor meer info over de 4 opmerkelijkste foto's uit de collectie, zie bijlage.